«Астана Тазалық» тәжірибесі: әлемдік деңгейдегі қалалық қызметтің қазақстандық моделі

Астана – заманауи Қазақстанның жүрегі ғана емес, урбанизация мен инфрақұрылым дамуының символы. Мұндағы әрбір даңғыл мен тротуардың тазалығы – елорданың мәртебесі мен өмір сүру сапасының көрсеткіші. Қаланы күн сайын таза әрі қолайлы күйде ұстап тұратын «Астана Тазалық» мекемесі — осы өркениетті қаланың үндемес еңбеккері. Жаһандық тәжірибеде мегаполистердің тазалығы мен экологиялық тұрақтылығы коммуналдық қызметтердің тиімділігіне тікелей байланысты. Осы орайда, «Астана Тазалық» қызметінің мазмұнын әлемдік үлгілермен салыстыра отырып қарау — бүгінгі заман талабы.

«Астана Тазалық»: қалыптасуы, құрылымы мен масштабы

«Астана Тазалық» мекемесі алғашында қалалық шаруашылық басқармасының «Горкомхоз» бөлімшесі ретінде жұмыс істеп, 2008 жылы дербес коммуналдық кәсіпорын ретінде қайта құрылды. Қазіргі атауын алғаннан бері мекеме бірнеше кезеңдік жаңғыртудан өтті: алғашқы жылдары қол еңбегіне сүйенсе, кейін механикаландырылған тазалау, цифрлық бақылау, экологиялық бастамалар жүйелі енгізіле бастады.

2008 жылы құрылған «Астана Тазалық» ЖШС — Астана қаласы әкімдігінің коммуналдық шаруашылық басқармасына бағынышты мекеме. 2025 жылғы нақты деректерге сүйенсек, мекемеде 2368 қызметкер жұмыс істейді. Олардың қатарында 1140 жол жұмысшысы, 986 арнайы техника жүргізушісі, 207 инженерлік-техникалық маман және 35 әкімшілік-басқару өкілі бар. Бұл — қысы қатты, жазы шөлді елордада күн-түн демей тазалық сақтайтын ұжым.

Техникамен жабдықталу жағынан мекеме 400-ден астам арнайы техникамен қамтылған. Қолданыстағы техникалар қатарында Iveco маркалы вакуумды шаңсорғыштар, МАЗ және КАМАЗ үлгісіндегі қар тазалау машиналары, Bobcat және МТЗ шағын тракторлары, су бүркіп жууға арналған ЗИЛ және FAW цистерналық көліктері бар. Қыста мекеме күніне 300-ге жуық техниканы қар тазалау жұмысына жұмылдырса, жазда су шашу, шаңсорғышпен тазалау және жапырақ жинау жұмыстарына 200-ге жуық техника шығады. Бұл маусымаралық жоспарлауды тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Олардың қатарында қар тазалау машиналары, су шашатын көліктер, вакуумды шаңсорғыштар, шағын тракторлар, сорғы машиналары бар. Барлық техника GPS-навигация және отын шығынын бақылау жүйесімен жабдықталған.

Мекеменің жауапкершілігіне Астананың басты көшелері мен магистральдарының шамамен 40%-ы кіреді. Сонымен қатар, қаланың шет аймақтары — Пригородный, Өндіріс, Кирпичный, Интернациональный секілді елді мекендердің негізгі көшелеріне де санитарлық қызмет көрсетеді. Бұл аумақтарда қар шығару, шаң басу, тротуар мен аялдама маңын тазарту жұмыстары тұрақты жүргізіледі. Аула іштерін жеке компаниялар тазаласа, «Астана Тазалық» – даңғылдар, тротуарлар мен қоғамдық кеңістіктерге жауапты.

2025 жылғы мәліметтерге сүйенсек, мекеме жылына шамамен 36 500 тонна қоқыс шығарады. Күн сайын орта есеппен 100 тонна тұрмыстық және құрылыс қалдықтары арнайы полигондарға жеткізіледі. Қызмет көрсетілетін көшелер саны — 820, олардың жалпы ұзындығы 453 км-ге жуық.

Жаңашылдықтар мен 2025 жылғы бастамалар

2025 жыл — «Астана Тазалық» үшін жаңару жылы болды. Мемлекет басшысының бастамасымен жарияланған «Жұмысшы мамандықтар жылы» аясында мекеме жұмысшыларға ыстық тамақ беру, тегін көлікпен тасымалдау, пәтермен қамту сынды әлеуметтік қолдау жобаларын іске асырды.

Экологиялық бағытта да ілгерілеу бар. Бұрын қолданылып келген құм-тұз қоспасының орнына экологиялық қауіпсіз реагенттер қолданылуда. Бұл — шаң-тозаңды азайтып, экологияға келер залалды төмендететін маңызды қадам.

Цифрландыру – тағы бір басым бағыт. Мәселен, 2025 жылдың қаңтар айында бораннан кейінгі бір түнде 6000 текше метрден астам қар тазартылып, 150-ден астам техника мен 400 жол жұмысшысы жұмылдырылды. Бұл операция қаланың 47 учаскесінде бір мезетте жүргізілді – барлық жұмыс GPS арқылы үйлестіріліп отырды. GPS, отын бақылау жүйелерімен қатар, арнайы техниканың тиімді маршрутпен жүруі қамтамасыз етілді. Мұның нәтижесінде отын үнемі 40%-ға қысқарып, жұмыс өнімділігі артты.

Әлемдік тәжірибе және ұқсастықтар

Халықаралық тәжірибені саралай отырып, «Астана Тазалықтың» қызметін төмендегі үлгілермен салыстыруға болады:

Veolia (Франция)

Veolia — әлемнің 50-ден астам елінде коммуналдық қызмет көрсететін трансұлттық компания. Олар GPS, ақылды басқару орталығы (Hubgrade) арқылы тазалықты онлайн қадағалап отырады. Астанада да барлық техникалар GPS-навигациямен қамтылып, отын шығыны мен маршруттар нақты бақыланады. Бұл көрсеткіштер бойынша «Астана Тазалық» халықаралық деңгейдегі компаниялармен қатар тұра алады.

Stadtreinigung Hamburg (Германия)

Гамбургтің тазалық жүйесі учаскелерге бөлініп, әр сектор жеке жауапкершілікпен қамтылады. Бұл тәсіл Астанада да бар: әр ауданға жауапты бригадалар, учаске шеберлері және техникалық жетекшілер арқылы жұмыс ұйымдастырылады. Сонымен бірге, қар мен қоқыс тасымалдау логистикасы ұқсас деңгейде жүргізіледі. Муниципалды тәртіп, тұрғынмен ашық байланыс және экологиялық стандарттарды сақтау жағынан бұл модель Астанаға жақын. «Астана Тазалық» та әкімдікпен тікелей жұмыс істейді, қоғаммен кері байланысқа шығып, тазалық мәдениетін насихаттайды.

New York City Sanitation (DSNY)

Нью-Йорктегі тазалық департаментінде 11 000-нан астам қызметкер мен мыңдаған техника жұмыс істейді. Қаланың қарлы ауа райы, көше тығыздығы мен халық санына бейімделген арнайы стратегиясы бар. Астанада да қыс мезгілінде бораннан кейінгі тәулікте 6000 текше метрге дейін қар шығарылады. Мұндай қысымға төтеп беру тек үйлестірілген жүйе мен еңбекқор ұжымның арқасында мүмкін. Осылайша, Астана тәжірибесі халықаралық стандарттарға біртіндеп жақындап келеді.

Biffa (Ұлыбритания)

IoT, Smart-bin және ресурстық экономиканы ұстанатын бұл компания қалдықты қайта өңдеуге басымдық береді. Biffa Ұлыбританиядағы 95%-ға жуық қалдық жинау операцияларын автоматтандырған. Астанада қайта өңдеу процестері бөлек құрылымда болса да, «Астана Тазалық» сол жүйенің алғашқы буыны — қоқыс жинау мен тасымалдау қызметін тиімді атқаруда. Қала ішіндегі қоқыс жәшіктерінен бастап, сұрыптау орталықтарына дейінгі логистика жолы жақсы ұйымдастырылған. Бұл тұрғыда Астана мен Biffa арасындағы байланыс — техникалық үйлестіру мен инфрақұрылымдық тиімділікте көрініс табады.

Ерекшеліктер мен артықшылықтар

Астананың тазалық жүйесі бірнеше ерекшелігімен дараланады:

• Аязды климатта үздіксіз қызмет — басқа елдерде сирек кездесетін тәжірибе;
• GPS және отын бақылау арқылы цифрлық менеджмент;
• Мемлекеттік әлеуметтік қолдау және кадр тұрақтылығы;
• Көшелер мен жол бойының жүйелі тазалығы;
• Қысқа уақытта үлкен көлемдегі қар мен қоқысты шығару мүмкіндігі;
• Жұмысшылардың мәртебесін арттыру – мекеменің басты басымдығы.

Астананың тазалығы: халықаралық деңгейдегі орны

2025 жылы Астана бірнеше халықаралық рейтингте жоғары орын иеленді. Мәселен, IQAir халықаралық ауа сапасы индексінде Астана 2025 жылдың көктемінде «Good» (жақсы) деңгейіне көтерілді. Сонымен қатар, Numbeo Quality of Life Index рейтингінде 131-орын алды, бұл Орталық Азия елдері ішіндегі үздік көрсеткіштердің бірі. Қазақстан ішіндегі «Таза қала» ішкі рейтингінде Астана 100 ұпайдан 92 балл жинап, Алматымен бірге көш бастауда

«Таза Қазақстан» және елорданың үлесі

«Астана Тазалық» – тек коммуналдық кәсіпорын емес, ел бойынша жүзеге асып жатқан «Таза Қазақстан» экобағдарламасының алдыңғы шебінде тұрған құрылым. Бұл бағдарлама — қоршаған ортаны қорғауға, қалалық мәдениетті көтеруге және санитарлық ахуалды жүйелі жақсартуға бағытталған ауқымды бастама. Елорданың санитарлық жағдайы — бүкіл республикаға үлгі болуға тиіс. Қаланың тазалығы мен тәртібі елдің бет-бейнесін көрсетеді. Осы міндетті күнделікті орындайтын жұмысшылар еңбегі – нағыз отансүйгіштік пен кәсібиліктің көрінісі.

Жұмысшы мәртебесінің маңызы

Бүгінгі таңда бұл салада кадр тапшылығы айқын сезіледі. «Астана Тазалық» бұл мәселені шешу үшін қызметкерлерге тегін көлік, ыстық тамақ, арнайы киім, еңбек қауіпсіздігі мен сыйақы жүйесін тұрақты ұсынып отыр. Бұл жүйе елімізде жарияланған «Жұмысшы мамандықтар жылы» идеясымен де үндеседі. Мемлекет атынан көрсетілген құрмет пен қолдауды кәсіпорын да нақты істермен жалғастыруда.

«Астана Тазалық» — заманауи қаланың тынысын сақтап тұрған жүйе. Бұл ұйымның мыңдаған қызметкері күн сайын ерте тұрып, ауа райының қандай болуына қарамастан, қала тазалығын қамтамасыз ету үшін өз міндеттерін абыроймен атқарып келеді. Олардың еңбегі — көзге көрінбейтін, бірақ қоғам үшін аса бағалы. Осы мақала арқылы біз сол еңбекке құрмет білдіріп, алғыс айтқымыз келеді.

Болашақта Астана қаласы одан да таза, жайлы, технологиялық және экологиялық қалаға айналатынына сенеміз. Бұл жолда «Астана Тазалық» ұжымы өзінің кәсіби тәжірибесімен, жаңашылдыққа бейімділігімен, қоғаммен әріптестігімен сенімді тірек болары анық.

Тұрғындар тарапынан да қолдау мен түсіністік қажет: әр адам тазалықтың бастамашысы болуы керек. Үй алдына тасталған қоқыс, көшедегі темекі тұқылы, қаптама қалдығы — осының бәрі ортақ қаланың келбетіне әсер етеді. Сондықтан, елорданың тазалығына тек мекеме емес, әр тұрғын жауапты екенін сезінуі тиіс. Астана — барша елордалықтардың ортақ үйі. Оны таза ұстау, бірге көркейту, әр адамның тазалықты сақтау мәдениетін қалыптастыруы — елорданың шынайы келбетін анықтайтын фактор. Оның құрылымы, цифрлық шешімдері, адами ресурсы мен жаңашылдыққа ұмтылысы оны халықаралық деңгейдегі кәсіби коммуналдық қызметтермен салыстыруға лайық етеді. Болашақта қайта өңдеуге көшу, электр техникасын енгізу және қоғамдық экосана қалыптастыру арқылы бұл мекеме қаланың ғана емес, елдің беткеұстар үлгісіне айнала алады.

Астана — тек астана емес, таза қала. Оны солай ұстап тұрғандар — көрінбейтін еңбек иелері. Біз оларға алғыс айту арқылы өз мәдениетіміздің деңгейін көрсетеміз.